ՕՏԱՐ ԱՌԱԾՆԵՐ

* Վրէժխնդրութեան պատճառած գոհունակութիւնը պահ մը միայն կը տեւէ. ներողամտութեան պատճառած ուրախութիւնը մշտատեւ է:

* Նախատինքի մը վրէժը լուծել իր թշնամիին հաւասարիլ է. ներել անոր՝ շատ վեր բարձրանալ է անկէ:

* Առանց վտանգի յաղթողը առանց փառքի յաղթանակած կ՛ըլլայ:

* Ծաղկալից ճամբաները միշտ փառքի չեն տանիր:

*Բարի համբաւը աւելի կ՛արժէ քան ոսկի գօտին:

*Լաւագոյն է անօթի պառկիլ քան պարտքով արթննալ:



* Գիտութիւնը օգտակար իսկ կրօնն հարկաւոր է:

* Երանի՜ այն մարդուն որ աջ ձեռքը կրօնի կ՛երկարէ, իսկ ձախը գիտութեան:

* Կրօնը միշտ լուրջ անմեղութեան մէջ է, երբեք չի ծերանր. իսկ գիտութիւնն՝ արդէն բարին ու չարը ճանչցած ալեւոր մի է:

* Գիտութիւնն վառած ջահ կը բռնէ, իսկ կրօնն Աստծոյ փողը կը հնչեցնէ: Ամենայն ինչ Աստուծմով:

Ա Ռ Ա Ծ Ն Ե Ր

ԱՌԱԾ կը կոչուի դատում մը, վճիռ մը որ մէկ քանի բառով խորունկ ճշմարտութիւն մը կ՛արտայայտէ, եւ սովորութեամբ ընդունուած է: Առածները ժողովրդային շատ հին ստեղծագործութիւններ են որոնք, տարիներու փորձառութեամբ յղկուած ու բիւրեղացած իմաստուն խօսքեր են, որոնք բերնէ բերան, սերունդէ սերունդ փոխանցուած են, ինչպէս՝

* Քիչ բեռցի՛ր, շուտ դարձիր- այսինքն՝ քիչ խոստացիր, բայց խոստումդ կատարէ:

* Ամանէ թափած եղը չի լեցուիր նորէն տեղը- այսինքն՝ երբ մէկը վիրաւորած ենք, չենք կրնար զայն դարմանալ:

* Մ՛անցնիր ագահին կամուրջէն,
Թո՛ղ հեղեղը տանի քեզ,
Մի՛ նստիր շուքն աղուէսին.
Թո՛ղ առիւծը ուտէ քեզ:

*Բարիքի դէմ բարիք՝ ամէն մարդու գործ.
Չարիքի դէմ բարիք՝ ազնիւ մարդու գործ:

*Գիշերը պաղ, ցորեկն անձրեւ, հունձքին աւեր,
Մեծը կեցած, փոքրը խօսի, տունին աւեր:

* Եկեր պատեր
Ճարն է հատեր:

*Ուր տեղ հաց,
Այնտեղ կա՛ց:

*Աչքէ հեռու,
Սրտէ հեռու:

*Նախ քննէ անձը,
Յետոյ տուր գանձը:

*Բարտին բարձր է բայց միրգ չունի:

* Մէկ ձեռքով ծափ չի զարնուիր:

* Մէկ վարդով գարուն չի գար:

* Եթէ սնուցիր, կշտացո՛ւր:
Եթէ զարկիր, մահացո՛ւր:

* Մէկ եզով արօր չ՛ըլլար:

* Ով ալարի, ոչ դալարի:

* Մինչեւ առուն ջուր գայ, գորտին աչքը դուրս կու գայ:

* Ամէն բանին բարակը կը կոտրի, մարդուն՝ հաստը:

* Հագուստն ըսաւ. դուն զիս պահէ՝ ծրարին մէջ
Ես քեզ պահեմ մարդոց մէջ:

* Փորձուած թանը լաւ է քան անփորձ մածունը:

* Բարտին չի տար սին, ոչ ալ ուռը՝ նուռ:

* Ձեռքը զոր չես կարող կտրել
Պէտք է պագնել ճակատիդ դնել:

*Մէկը լաւ է, երկուքը բաւ է, երեքը ցաւ է:

* Պարտքը տալով, մեղքը լալով:

* Թէ ուղտին փուշ հարկաւոր է,
Ճիտը ծռել պարտաւոր է:

* Էշն ի՞նչ գիտէ նուշը,
Կ՛երթայ կ՛ուտէ կարծր փուշը:

* Շրջող աղուէսը, նիրհող առիւծէն լաւ է:

* Երբ ընես ուզածդ, կը պահես չուզածդ:

* Այօրուան հաւկիթը, վաղուան հաւէն լաւ է:

* Փարչի՛կ, քեզ ըսեմ, կժի՛կ, դու լսէ՛:

*Օձին ձագը հաւի ձագ չ՛ըլլար:

* Մէկ կայ հազար կ՛արժէ, հազար կայ մէկ չ՛արժէր:

* Շատ ընողին շալ շապիկ, քիչ ընողին շար շապիկ:

*Ձուին գողը ձի ալ կը գողնայ:

* Շատ մի՛ սիրեր. ատել կայ, շատ մի՛ ատեր, սիրել կայ:

* Գող՝ սիրտը դող:

* Հաջան շունը մարդ չի խածներ:

* Կատակին կէսը կռիւ է:

* Լոյսը փուշ է, մութն անուշ է:

*Օտար ձեռքով ձուկ չեն բռներ, փուշ կը բռնեն:

* Ծանր քարը իր տեղը կը մնայ:

*Քացախը երբ բարկ է, իր ամանը կը ծակէ:

* Շարունակ հաջող շունը, կը բերէ գայլն իր տունը:

* Բանը՝ մէկ օրուան՝ հոգը՝ մէկ տարուան:

* Ամէնուն ծով, լոկ ինծի՞ սով:

* Ծիտն ի՞նչ է որ եղն ի՞նչ ըլլայ:

*Սեւը օճառն ի՞նչ ընէ, խեւը խրատն ի՞նչ ընէ:

*Մինչեւ գայ աղը, կ՛երթայ մատաղը:

*Ջուրը ինկողը անձրեւէ չի վախնար:

* Կոյրին ի՞նչ փոյթ թէ մոմը սուղ է:

*Կաթին հետ մտածը, հոգւոյն հետ դուրս կ՛ելլէ:

* Մինչեւ խելօքը մտածէ, խենդը գործը տեսած է:

*Լեզուն լագ լագ, գլուխը ծակ ծ

* Ես գանձ կ՛ըսեմ, ան տանձ՝:

*Անջուր ջաղաց, անկրակ բաղարջ:

*Ահը շատ է քան մահը:

* Ամէն օր, ամէն գիշեր, ջուրը գերան չի բերէր:

* Ամպոտ օդ, մութ փոթորիկ, գայլը կ՛ընէ հարսանիք:

* Ընողը կը պրծի, ըսողը չի պրծիր:

* Տունէ տուն՝ տուն կ՛աւերի,
Գեղէ գեղ՝ գեղ կ՛աւերի:

* Ջուրը ինքնիրեն արտ չի գար, քրտինքով կու գայ:

*Չգիտնալը ամօթ չէ, չհարցնելը ամօթ է:

* Գործը վարպետէն կը վախնայ ոչ թէ վարպետը գործէն:

* Կաթէն բերանն է այրեր, մածունը փչելով կ՛ուտէ:

* Առանց կրակի մուխ չ՛ըլլար:

* Ուրիշին պարանովը հոր մ՛իջներ:

*Աղուէսը խաղողին չհասաւ «Դեռ խակ է» ըսաւ:

* Մի՛ փքուիր, կը չքուիս:

* Մինչեւ աղն եկաւ, մատաղը վերջացաւ:

* Արդարութիւնը գեղեցիկ վարդ մըն է որ միշտ փուշերուն մէջ կը պահուըտի:
* Պարտէզդ ջրելու համար, անձրեւի մի՛ սպասեր*Գլորող քարը մամուռ չի բռներ:

* Ամանդ ինչ փրթես, դգալդ այն կու գայ:

* Մարդ կրնայ պատժական օրէնքէն փախչիլ բայց խղճի պատիժէն երբեք:

*Լաւ է այսօրուան հաւը, քան վաղուան կաքաւը:

* Կուտը մեզմէ կ՛ուտէ, հաւկիթը ձեզի կ՛ածէ:

* Աստուած աշխատութիւնը պահապան կարգեց առաքինութեան:

* Անիծուած է անիկա որ իր հայրն ու մայրը կ՛անարգէ:

*Համերաշխ հօտին համար, գայլն ալ անզօր է:

* Սողալու համար ծնածը, չի կրնար թռչիլ:

* Կովը կը մեռնի, կաշին կը մնայ, մարդը կը մեռնի, անունը կը մնայ:

* Աշխատանքը մայրն է ամէն բարիքի, ծուլութիւնը՝ չարիքի:

* Խօսիլը արծաթ է, լռելը ոսկի:

* Ինչ որ մարդ կրնայ ինքնիրեն, թող չսպասէ ուրիշներէն:

* Մի՛ ըլլար ուրագի պէս միշտ դէպի քեզ, միշտ դէպի քեզ,
Այլ եղիր սղոցի պէս, մէկ դէպի քեց մէկ դէպի մեզ:

* Ո՞ր բանալին կը ցոլայ,
Ա՛ն որ անդուլ կը գործէ.
Մարդ երջանիկ ե՞րբ կ՛ըլլայ,
Երբոր չի փախչիր գործէ:

* Աշխարհը ծով է, իսկ մենք՝ ծարաւ:

* Սուրի պատճառած վէրքը կը լաւանայ,
լեզուի պատճառած վէրքը չի լաւանար:

* Ամէն կարդացող գիտուն չի դառնար:

*Շունը շան միս չ՛ուտեր:

* Ջուրը պատէն վեր մի՛ հաներ:

* Բաղնիք մտնողը կը քրտնի:

* Առջը անտառէն վշտացեր է, անտառը լուր չունի:

*Աչքէ հեռու՝ սրտէ հեռու:

* Յօնք շտկելու տեղ՝ աչք կը հանէ:

* Նիզակը տոպրակի մէջ չի մտներ:

* Խունկ ու մոմ էի սուրբերուն,
Ձիւթ-ծամոն դարձայ լիրբերուն:

* Այն օձը որ զիս չի խայթեր՝ թող հազար տարի ապրի:

* Հոն ուր շատ աքլորներ կան՝ գիշերը չի լուսնար:

* Ոսկին փոքր է, գինը ծանր է:

*Ջուրն իր անցած տեղէն դարձեալ կ՛անցնի:

*Աղքատին հացը ուտողը չի կշտանար:

* Փտած կոճղը ինչքան ալ վառես՝ չի տաքցներ:

* Երեխան չծնած՝ անուն չեն դներ:

*Ածան հաւը կչկչան կ՛ըլլայ:

* Ձայն բազմաց՝ ձայն Աստուծոյ:

* Գիտունին հետ քար կրէ. անգէտին հետ փիլաւ իսկ մի ուտեր:

*Ձուկը գլխէն կը հոտի:

* Արդէն շիլ էր, արեւն ալ զարկաւ՝ կոյր դարձաւ:

* Ուղտին հարցուցին՝ «Վիզդ ինչո՞ւ ծուռ է»: Ըսաւ.
«Ի՞նչս ուղիղ է, որ վիզս ուղիղ ըլլայ»:

* Որ ջուրը որ զիս խեղդէ՝ ես անոր ծով կ՛ըսեմ:

* Լեզուն ոսկոր չունի. որ կողմը որ ուզես՝ այն կողմ կը դարձնես:

* Կատուին խաղը մուկին մահն է:

*Ամէն մարդ՝ իրեն տունը,
Հաւն ալ՝ իրեն բունը:

*Քամիին բերածը՝ քամին ալ կը տանի:

*Հագուստը չէ, որ մարդը մարդ կ՛ընէ:

* Քանի հատ լեզու գիտես՝ այնքան մարդ կ՛արժես:

* Վախկոտ մուկն իսկ, ի՛ր ծակին մէջ առի՛ւծ կը կտրի:

* Ճանճը բան մը չէ, բայց միտք կը պղտորէ:

* Ոչ մեղուին տուած մեղրը, ոչ ալ անոր խայթոցը:

* Թէ՛ փոքր մրջիւնին, թէ՛ հսկայ փիղին վերջը նոյնն է:

* Այսօրուայ գործը վաղուան մի՛ ձգեր:

* Գողը գողէն գողացաւ,
Աստուած տեսաւ՝ զարմացաւ:

* Ինչ որ ցանես՝ ա՛յն կը հնձես:

* Անձրեւէն փախանք, կարկուտի բռնուեցանք:

* Երկու չարեաց փոքրագոյնը:

*Ծովը ինկողը օձին կը փաթթուի:

* Բարեկամը գլուխդ կը նայի, թշնամին՝ ոտքիդ:

*Բարիք ըրէ, ծովը նետէ:
Ուշ կամ կանուխ՝ անոր օգուտը կը քաղես:

*Տեղ կու տաս կողքիդ, կը նստի գլխիդ:

* Սուտ խենդ կը ձեւանայ, վանքին հաւերը կ՛ուտէ:

* Դուռդ լաւ գոցէ, դրացիդ գող մի՛ բռներ:

*Ծաղիկը ծաղիկին նայելով կը բացուի:

*Ուղիղ քանակէն ծուռ գիծ չ՛ելլեր:

* Ամէն փայլուն բան ոսկի չէ:

* Խօսքը՝ մեծին, ջուրը՝ պզտիկին:

* Անուշ խօսքը օձը ծակէն կը հանէ:

* Մուկը ծակը չէր մտներ, ցախաւելը պոչին կապեցին:

*Բերնէ բերան՝ կ՛ըլլայ գերան:

*Պտուկը գլորեցաւ, իր կափարիչը գտաւ:

*Մեծ պատառ կեր, մեծ մի՛ խօսիր:

* Մարդ կայ, որ կ՛ուտէ ապրելու համար:
Մարդ ալ կայ, որ կ՛ապրի ուտելու համար:

* Վերմակիդ համեմատ ոտքդ երկնցուր:

* Մէկ ծաղիկով գարուն չի գար:

* Առանց փուշի վարդ չ՛ըլլար:

* Տասը չափէ, մէկ ձեւէ:

* Անուշ լեզուն օձը ծակէն կը հանէ:

* Բամբասանքը տունը կը քանդէ:

* Աւելի լաւ է, որ մէկու մը աչքը ելլէ, քան թէ՝ անունը:



:

ՄՏԱԾՈՒՄՆԵՐ

* Երբ ձեռքդ չի կրնար, սիրտդ պէտք է ողորմութիւն տայ:
Փասքիք Քէնէլ

* Աիրելի՛ ըրէք ձեր անձը ձեր կեանքին օրինակովը:
Սէն Վէնսան տէօ Փօլ

* Մեր առաջին պարտականութիւնը աշխատանքն է. երկրորդը՝ բարութիւնը:
Ֆրանսիս Սարսէ

* Ճիգը ունայն է եթէ յարատեւ չըլլայ:
Փսքալ

*Ճշմարիտ երջանկութիւնը խղճի հանդարտութեան մէջ կը կայանայ:
Սենեկա

* Ձանձրոյթը աշխարհ մտած է ծուլութեան միջոցաւ:
Լա Պրիւնեէռ

* Հնազանդէ՛, եթէ կ՛ուզես որ օր մը քեզ հնազանդին:
Վօլթէր

* Լաւ վարմունքը աւելի կ՛արժէ, քան լաւ պաշտօնը:
Ա. Վէսիոյ

* Չարերը տեսնել եւ մտիկ ընել անոնց, արդէն չարութեան սկզբնաւորութիւն մըն է:
Կոմփիւկիոս

* Բարին դանդաղ է, վասնզի վարէն վեր կը բարձրանայ, չարը արագ է վասնզի վերէն վար կ՛իյնայ:
Ա. Տիւմա Հայր

* Ձեր երջանկութեան վրայ մի՛ խօսիք մարդու մը հետ, որ ձեզմէ նուազ երջանիկ է:
Պիւթակոր

*Երեք տեսակ տգիտութիւն կայ. անգիտանալ ինչ որ պէտք է գիտնալ. գիտցածը լաւ չգիտնալ. պէտք չեղածը գիտնալ:
Լա Ռօշֆուքօ

*Երբ ներքին հաճոյք մը կ՛զգաս քու ընկերդ սխալի մէջ գտնելով, դուն անկէ աւելի լաւ չես:
Շթալ

*Պէտք է արժանանալ գովեստներու եւ խոյս տալ անոնցմէ:
Ֆէնէլոն

* Լռութիւնը տխմարներուն սրամտութիւնը՝ եւ իմաստուններուն առաքինութիւններէն մէկն է:

* Չկայ թշնամի մը որ՝ այնքան սպառնայ մարդուս մտքին, որքան բարկութիւնը:

* Լոկ մէկ վայրկեանի հաճոյք վատառողջ՝ կը թունաւորէ մեր կեանքը ամբողջ:

* Փորձառութիւնն է մեծարժէք գոհար
Չեն բաւեր անոր գանձեր անհամար,
Քանի որ զայն ձեռք ձգելու համար
Պէտք է ըսպառել ջանք ու կեանք երկար:

*Ամէնէն հզօր միտքը ան է որ իր տկարութիւնը կը ճանչնայ:
Լամընէ

*Մի՛ պահանջեր որ ուրիշ մը կրէ այն բանը որուն դուն չես կարող հանդուրժել:

Բ. Սիրիւս

ԱԽԹԱՄԱՐ ԿՂԶԻԻՆ ՍՈՒՐԲ ԽԱՉ ԵԿԵՂԵՑԻՆ

Ա Խ Թ Ա Մ Ա Ր

Ծիծաղախիտ Վանա ծովի Փոքրիկ գյուղից առափնյա Ծովն է մտնում գաղթագողի Ամեն գիշեր մի տըղա: Ծովն է մըտնում առանց նավակ, Բազուկներով առնացի Ջուրը ճողփում, լող է տալի Դեպի կըղզին դիմացի: Խավար կըղզուց պարզ ու պայծառ Մի լույս կանչում է նըրան, Մի վառ փարոս նըրա համար, Չըմոլորի իր ճամփան: Սիրուն Թամարն ամեն գիշեր Այնտեղ կըրակ է անում, Եվ ըսպասում է անհամբեր Այնտեղ` մոտիկ դարանում: Ծփում է ծովն ալեծածան, Ծըփում է սիրտը տըղի, ոռում է ծովն ահեղաձայն, Նա կըռվում է կատաղի: Եվ Թամարը սըրտատըրոփ Արդեն լսում է մոտիկ Ջըրի ճողփյուն, ու ողջ մարմնով Սիրուց այրվում է սաստիկ: Լըռեց: Ծովի խավար ափին Կանգնեց սեւ-սեւ մի ըստվեր... Ահա եւ նա... իրար գըտան... Խորհրդավոր լուռ գիշեր... Միայն ալիքը Վանա ծովի Մեղմ դիպչում են եզերքին. Եվ հեղհեղուկ հեռանում են Շըշունջներով անմեկին: Նըրանք ասես փըսփըսում են... Ու աստղերը կամարից Ակնարկելով բամբասում են Լիրբ, անամոթ Թամարից... Բամբասում են կուսի սըրտում... Ժամ է արդեն... ու կըրկին Մինն ալեկոծ ծովն է մըտնում, Մյուսն աղոթում եզերքին... Բայց մի անգամ չարկամ մարդիկ Նըրանց գաղտնիքն իմացան, Լույսը հանգցրին սեւ ու սաստիկ Մի մութ գիշեր դիվական: Մոլորվեցավ խավար ծովում Լողորդ տըղան սիրահար, Ու բերում է հողմը, բերում Հառաչանքներն - “Ախ, Թամար...” Մոտ է ձայնը, սեւ խավարում, Ժայռերի տակ սեպացած, Ուր ամեհի ծովն է գոռում, Մերթ կորչում է խըլացած Ու մերթ լըսվում ուժասպառ. “Ախ, Թամար...” Առավոտյան ծովը ծըփաց, Ափը ձըգեց մի դիակ. Նըրա շուրթին, պաղ, կարկամած, Ասես մեռած ժամանակ Սառել էին երկու բառ. “Ախ, Թամար...” Այն օրվանից սըրա համար Կըղզին կոչվեց “Ախթամար”

ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ *ԱՐՄԵՆ ԴԱՆԵՂՅԱՆ

ՏԱՂԱՆԴԱՒՈՐ ՀԱՅՈՐԴԻՆԵՐ *ՍԻՊԻԼ * ՄԵՐՈՒԺԱՆ