ԱՌԱԾ կը կոչուի դատում մը, վճիռ մը որ մէկ քանի բառով խորունկ ճշմարտութիւն մը կ՛արտայայտէ, եւ սովորութեամբ ընդունուած է: Առածները ժողովրդային շատ հին ստեղծագործութիւններ են որոնք, տարիներու փորձառութեամբ յղկուած ու բիւրեղացած իմաստուն խօսքեր են, որոնք բերնէ բերան, սերունդէ սերունդ փոխանցուած են, ինչպէս՝* Քիչ բեռցի՛ր, շուտ դարձիր- այսինքն՝ քիչ խոստացիր, բայց խոստումդ կատարէ:
* Ամանէ թափած եղը չի լեցուիր նորէն տեղը- այսինքն՝ երբ մէկը վիրաւորած ենք, չենք կրնար զայն դարմանալ:
* Մ՛անցնիր ագահին կամուրջէն,
Թո՛ղ հեղեղը տանի քեզ,
Մի՛ նստիր շուքն աղուէսին.
Թո՛ղ առիւծը ուտէ քեզ:
*Բարիքի դէմ բարիք՝ ամէն մարդու գործ.
Չարիքի դէմ բարիք՝ ազնիւ մարդու գործ:
*Գիշերը պաղ, ցորեկն անձրեւ, հունձքին աւեր,
Մեծը կեցած, փոքրը խօսի, տունին աւեր:
* Եկեր պատեր
Ճարն է հատեր:
*Ուր տեղ հաց,
Այնտեղ կա՛ց:
*Աչքէ հեռու,
Սրտէ հեռու:
*Նախ քննէ անձը,
Յետոյ տուր գանձը:
*Բարտին բարձր է բայց միրգ չունի:
* Մէկ ձեռքով ծափ չի զարնուիր:
* Մէկ վարդով գարուն չի գար:
* Եթէ սնուցիր, կշտացո՛ւր:
Եթէ զարկիր, մահացո՛ւր:
* Մէկ եզով արօր չ՛ըլլար:
* Ով ալարի, ոչ դալարի:
* Մինչեւ առուն ջուր գայ, գորտին աչքը դուրս կու գայ:
* Ամէն բանին բարակը կը կոտրի, մարդուն՝ հաստը:
* Հագուստն ըսաւ. դուն զիս պահէ՝ ծրարին մէջ
Ես քեզ պահեմ մարդոց մէջ:
* Փորձուած թանը լաւ է քան անփորձ մածունը:
* Բարտին չի տար սին, ոչ ալ ուռը՝ նուռ:
* Ձեռքը զոր չես կարող կտրել
Պէտք է պագնել ճակատիդ դնել:
*Մէկը լաւ է, երկուքը բաւ է, երեքը ցաւ է:
* Պարտքը տալով, մեղքը լալով:
* Թէ ուղտին փուշ հարկաւոր է,
Ճիտը ծռել պարտաւոր է:
* Էշն ի՞նչ գիտէ նուշը,
Կ՛երթայ կ՛ուտէ կարծր փուշը:
* Շրջող աղուէսը, նիրհող առիւծէն լաւ է:
* Երբ ընես ուզածդ, կը պահես չուզածդ:
* Այօրուան հաւկիթը, վաղուան հաւէն լաւ է:
* Փարչի՛կ, քեզ ըսեմ, կժի՛կ, դու լսէ՛:
*Օձին ձագը հաւի ձագ չ՛ըլլար:
* Մէկ կայ հազար կ՛արժէ, հազար կայ մէկ չ՛արժէր:
* Շատ ընողին շալ շապիկ, քիչ ընողին շար շապիկ:
*Ձուին գողը ձի ալ կը գողնայ:
* Շատ մի՛ սիրեր. ատել կայ, շատ մի՛ ատեր, սիրել կայ:
* Գող՝ սիրտը դող:
* Հաջան շունը մարդ չի խածներ:
* Կատակին կէսը կռիւ է:
* Լոյսը փուշ է, մութն անուշ է:
*Օտար ձեռքով ձուկ չեն բռներ, փուշ կը բռնեն:
* Ծանր քարը իր տեղը կը մնայ:
*Քացախը երբ բարկ է, իր ամանը կը ծակէ:
* Շարունակ հաջող շունը, կը բերէ գայլն իր տունը:
* Բանը՝ մէկ օրուան՝ հոգը՝ մէկ տարուան:
* Ամէնուն ծով, լոկ ինծի՞ սով:
* Ծիտն ի՞նչ է որ եղն ի՞նչ ըլլայ:
*Սեւը օճառն ի՞նչ ընէ, խեւը խրատն ի՞նչ ընէ:
*Մինչեւ գայ աղը, կ՛երթայ մատաղը:
*Ջուրը ինկողը անձրեւէ չի վախնար:
* Կոյրին ի՞նչ փոյթ թէ մոմը սուղ է:
*Կաթին հետ մտածը, հոգւոյն հետ դուրս կ՛ելլէ:
* Մինչեւ խելօքը մտածէ, խենդը գործը տեսած է:
*Լեզուն լագ լագ, գլուխը ծակ ծ
* Ես գանձ կ՛ըսեմ, ան տանձ՝:
*Անջուր ջաղաց, անկրակ բաղարջ:
*Ահը շատ է քան մահը:
* Ամէն օր, ամէն գիշեր, ջուրը գերան չի բերէր:
* Ամպոտ օդ, մութ փոթորիկ, գայլը կ՛ընէ հարսանիք:
* Ընողը կը պրծի, ըսողը չի պրծիր:
* Տունէ տուն՝ տուն կ՛աւերի,
Գեղէ գեղ՝ գեղ կ՛աւերի:
* Ջուրը ինքնիրեն արտ չի գար, քրտինքով կու գայ:
*Չգիտնալը ամօթ չէ, չհարցնելը ամօթ է:
* Գործը վարպետէն կը վախնայ ոչ թէ վարպետը գործէն:
* Կաթէն բերանն է այրեր, մածունը փչելով կ՛ուտէ:
* Առանց կրակի մուխ չ՛ըլլար:
* Ուրիշին պարանովը հոր մ՛իջներ:
*Աղուէսը խաղողին չհասաւ «Դեռ խակ է» ըսաւ:
* Մի՛ փքուիր, կը չքուիս:
* Մինչեւ աղն եկաւ, մատաղը վերջացաւ:
* Արդարութիւնը գեղեցիկ վարդ մըն է որ միշտ փուշերուն մէջ կը պահուըտի:
* Պարտէզդ ջրելու համար, անձրեւի մի՛ սպասեր*Գլորող քարը մամուռ չի բռներ:
* Ամանդ ինչ փրթես, դգալդ այն կու գայ:
* Մարդ կրնայ պատժական օրէնքէն փախչիլ բայց խղճի պատիժէն երբեք:
*Լաւ է այսօրուան հաւը, քան վաղուան կաքաւը:
* Կուտը մեզմէ կ՛ուտէ, հաւկիթը ձեզի կ՛ածէ:
* Աստուած աշխատութիւնը պահապան կարգեց առաքինութեան:
* Անիծուած է անիկա որ իր հայրն ու մայրը կ՛անարգէ:
*Համերաշխ հօտին համար, գայլն ալ անզօր է:
* Սողալու համար ծնածը, չի կրնար թռչիլ:
* Կովը կը մեռնի, կաշին կը մնայ, մարդը կը մեռնի, անունը կը մնայ:
* Աշխատանքը մայրն է ամէն բարիքի, ծուլութիւնը՝ չարիքի:
* Խօսիլը արծաթ է, լռելը ոսկի:
* Ինչ որ մարդ կրնայ ինքնիրեն, թող չսպասէ ուրիշներէն:
* Մի՛ ըլլար ուրագի պէս միշտ դէպի քեզ, միշտ դէպի քեզ,
Այլ եղիր սղոցի պէս, մէկ դէպի քեց մէկ դէպի մեզ:
* Ո՞ր բանալին կը ցոլայ,
Ա՛ն որ անդուլ կը գործէ.
Մարդ երջանիկ ե՞րբ կ՛ըլլայ,
Երբոր չի փախչիր գործէ:
* Աշխարհը ծով է, իսկ մենք՝ ծարաւ:
* Սուրի պատճառած վէրքը կը լաւանայ,
լեզուի պատճառած վէրքը չի լաւանար:
* Ամէն կարդացող գիտուն չի դառնար:
*Շունը շան միս չ՛ուտեր:
* Ջուրը պատէն վեր մի՛ հաներ:
* Բաղնիք մտնողը կը քրտնի:
* Առջը անտառէն վշտացեր է, անտառը լուր չունի:
*Աչքէ հեռու՝ սրտէ հեռու:
* Յօնք շտկելու տեղ՝ աչք կը հանէ:
* Նիզակը տոպրակի մէջ չի մտներ:
* Խունկ ու մոմ էի սուրբերուն,
Ձիւթ-ծամոն դարձայ լիրբերուն:
* Այն օձը որ զիս չի խայթեր՝ թող հազար տարի ապրի:
* Հոն ուր շատ աքլորներ կան՝ գիշերը չի լուսնար:
* Ոսկին փոքր է, գինը ծանր է:
*Ջուրն իր անցած տեղէն դարձեալ կ՛անցնի:
*Աղքատին հացը ուտողը չի կշտանար:
* Փտած կոճղը ինչքան ալ վառես՝ չի տաքցներ:
* Երեխան չծնած՝ անուն չեն դներ:
*Ածան հաւը կչկչան կ՛ըլլայ:
* Ձայն բազմաց՝ ձայն Աստուծոյ:
* Գիտունին հետ քար կրէ. անգէտին հետ փիլաւ իսկ մի ուտեր:
*Ձուկը գլխէն կը հոտի:
* Արդէն շիլ էր, արեւն ալ զարկաւ՝ կոյր դարձաւ:
* Ուղտին հարցուցին՝ «Վիզդ ինչո՞ւ ծուռ է»: Ըսաւ.
«Ի՞նչս ուղիղ է, որ վիզս ուղիղ ըլլայ»:
* Որ ջուրը որ զիս խեղդէ՝ ես անոր ծով կ՛ըսեմ:
* Լեզուն ոսկոր չունի. որ կողմը որ ուզես՝ այն կողմ կը դարձնես:
* Կատուին խաղը մուկին մահն է:
*Ամէն մարդ՝ իրեն տունը,
Հաւն ալ՝ իրեն բունը:
*Քամիին բերածը՝ քամին ալ կը տանի:
*Հագուստը չէ, որ մարդը մարդ կ՛ընէ:
* Քանի հատ լեզու գիտես՝ այնքան մարդ կ՛արժես:
* Վախկոտ մուկն իսկ, ի՛ր ծակին մէջ առի՛ւծ կը կտրի:
* Ճանճը բան մը չէ, բայց միտք կը պղտորէ:
* Ոչ մեղուին տուած մեղրը, ոչ ալ անոր խայթոցը:
* Թէ՛ փոքր մրջիւնին, թէ՛ հսկայ փիղին վերջը նոյնն է:
* Այսօրուայ գործը վաղուան մի՛ ձգեր:
* Գողը գողէն գողացաւ,
Աստուած տեսաւ՝ զարմացաւ:
* Ինչ որ ցանես՝ ա՛յն կը հնձես:
* Անձրեւէն փախանք, կարկուտի բռնուեցանք:
* Երկու չարեաց փոքրագոյնը:
*Ծովը ինկողը օձին կը փաթթուի:
* Բարեկամը գլուխդ կը նայի, թշնամին՝ ոտքիդ:
*Բարիք ըրէ, ծովը նետէ:
Ուշ կամ կանուխ՝ անոր օգուտը կը քաղես:
*Տեղ կու տաս կողքիդ, կը նստի գլխիդ:
* Սուտ խենդ կը ձեւանայ, վանքին հաւերը կ՛ուտէ:
* Դուռդ լաւ գոցէ, դրացիդ գող մի՛ բռներ:
*Ծաղիկը ծաղիկին նայելով կը բացուի:
*Ուղիղ քանակէն ծուռ գիծ չ՛ելլեր:
* Ամէն փայլուն բան ոսկի չէ:
* Խօսքը՝ մեծին, ջուրը՝ պզտիկին:
* Անուշ խօսքը օձը ծակէն կը հանէ:
* Մուկը ծակը չէր մտներ, ցախաւելը պոչին կապեցին:
*Բերնէ բերան՝ կ՛ըլլայ գերան:
*Պտուկը գլորեցաւ, իր կափարիչը գտաւ:
*Մեծ պատառ կեր, մեծ մի՛ խօսիր:
* Մարդ կայ, որ կ՛ուտէ ապրելու համար:
Մարդ ալ կայ, որ կ՛ապրի ուտելու համար:
* Վերմակիդ համեմատ ոտքդ երկնցուր:
* Մէկ ծաղիկով գարուն չի գար:
* Առանց փուշի վարդ չ՛ըլլար:
* Տասը չափէ, մէկ ձեւէ:
* Անուշ լեզուն օձը ծակէն կը հանէ:
* Բամբասանքը տունը կը քանդէ:
* Աւելի լաւ է, որ մէկու մը աչքը ելլէ, քան թէ՝ անունը:
:
