🌟📖🕯ՇՆՈՐՀԱՒՈՐ 🌐📖🕯ԲԱՐԵԿԵՆԴԱՆ🌟📖🕯

 

Բուն բարեկենդան

 Բարի կենդանություն, այսինքն` բարի, անհոգ և երջանիկ կյանք. այս իմաստն է ամփոփված «բարեկենդան» անվան մեջ, որ առավելագույնս արտահայտված ենք տեսնում Բուն Բարեկենդանի խորհրդում, որը Մեծ Պահքի առաջին կիրակին է և պատկերում է մարդու դրախտային երանավետ կյանքը: Այս խորհուրդը երևում է անգամ սննդի օգտագործման մեջ, քանի որ Բուն Բարեկենդանը կենդանական և ճոխ ուտելիք գործածելու վերջին օրն է:

Մինչև մեղանչելը մարդը մարմնով անմահ էր: Նրա զգացողությունն անհամեմատ նուրբ էր, գործողությունների հնարավորությունն` ավելի լայն ու ազատ: Ինչպես Եկեղեցու հայրերն են բացատրում՝ նախամարդու հոգին ու մարմինն այնքան նրբորեն էին միահյուսված միմյանց, որ մարդը, օժտված լինելով այդպիսի աստվածատուր շնորհներով, առանց որևէ արգելքի, շփման մեջ էր մտնում ո՛չ միայն հրեշտակների և երկնային զորությունների հետ, այլև՝ Աստծու:

Այսպիսի կյանքը երանություն էր նախամարդու համար, որովհետև Աստծու ներկայությունը կյանք էր, կենդանություն, կարելի է ասել, բարի կենդանություն: Չկար ոչինչ, որ տրտմեցներ նրան, ընդհակառակը` նա ապրում էր այնպիսի կյանքով, որն անսպառ ուրախություն էր: Եվ այդ ամենը մարդու համար ապահովված էր Աստծու անմիջական ներկայությամբ:

Երբ մարդն արհամարհեց իր ունեցած ուրախությունն ու հետևեց փորձիչի` սատանայի խոսքին, ոչ միայն նոր ձեռքբերումներ չունեցավ, այլև կորցրեց այն, ինչ ուներ: Այդ կորուստն անկում էր նրա համար: Մարդը փոփոխություններ կրեց և՛ հոգեպես, և՛ մարմնապես: Այլևս նա չուներ հոգևոր այն նրբազգացությունը, որով կարողանար մասնակից լինել երկնային հավիտենական ուրախությանը: Նա սկսեց ապրել մարմնական, կենդանական կյանքով: Իրականության մեջ անկումը միաժամանակ նաև մահ էր մարդու համար, քանի որ կորցրեց այն բարի կենդանությունը, որը վայելում էր դրախտում:

Ահա բարեկենդանը այս բարի կենդանությունն է, որը դրախտում վայելում էին Ադամն ու Եվան: Իսկ մենք այսօր, տոնելով և հիշատակելով բարեկենդանի օրը, բնականաբար չենք կարող այն անցկացնել այնպես, ինչպես նախամարդը դրախտում, քանի որ Աստծու սրբերին է միայն հատուկ զգալ դրախտային այն երանությունը, որ ճաշակում էին Արարչի ձեռքով ստեղծված Ադամն ու Եվան: Երբեմն մարդիկ Մեծ պահքից առաջ` Բուն բարեկենդանին, հաշվի առնելով պահքի երկարաձգվող շրջանը, իրենց որկորը խճողում եմ կերակուրների այնպիսի բազմազանությամբ, որ արդյունքը բնավ հաճելի լինել չի կարող:

Հայաստանի մէջ բարեկենդանը կը հանդիպէր տարուան այն եղանակին երբ ձմրան ցուրտ օրերը հրաժեշտ կու տային, տեղի տալով գարնան անուշ եղանակին։
Այսպես կարծէք բարի օրեր կը դիմաւորէին եւ կը յուսային, որ բնութիւնը գարնան եղանակով վերակենդանանար։ Բարեկենդանը բարդ բառ մըն է որ կազմուած է «բարի» եւ «կենդան» բառերէն։
Ուրեմն բարեկենդանը այն տօնն է, որ կը հեռացնէ չարը՝ դիմաւորելու համար բարին։ Տրուած ըլլալով որ այս տօնը ունի հեթանոսական բնոյթ, ժողովուրդը վախազդու դիմակներով կը փորձէ հեռացնել չար ոգիները։
Հին ժամանակ Հայաստանի մէջ դիմակի գործածութիւնը, սրախաղը, ձիարշաւը, խրախճանքը կը յատկանշէին Բարեկենդանը։
Այդ օրը նաեւ ազատութեան տօն մըն էր, մանաւանդ խօսքի ազատութեան, որովհետեւ բարեկենդանի օրով ժողովուրդը կը համարձակէր ամէն տեսակի կատակներ ընել։

Բարեկենդանի կիրակի գիշերը, ընթրիքէն յետոյ քնանալէ առաջ, մածուն թէ կաթնապուր կ՛ուտէին, իսկ անկողին մտնելէ առաջ խաշած հաւկիթ ուտելով՝ կը մաղթէին, որ Զատկին հաւկիթով կրկին բարով բանան իրենց բերանները։
Բարեկենդանին յաջորդ օրը կը սկսի մեծ պահքը որուն 40 օրերու ընթացքին պէտք չէ մսեղէն ուտել։

 Այսօր Բուն Բարեկենդան է. 7 շաբաթեայ պահեցողութիւնը ազդարարող Կիրակին:
Մեր հայրերուն համար Բարեկենդանը տարուան ամէնէն զուարճալի, սպասուած ու խելայեղ տօնն էր: Այն 1-2 շաբաթ կը տեւէր: Երգ ու պարի, թատերախաղերու, հրապարակային խնճոյքներու, կերուխումի, ուրախութեան օրեր, որոնց ընթացքին մինչ այդ ընդունուած աւանդական չափանիշները շուռ կու գային. ժուժկալութիւնը կը փոխարինուէր անյագուրդ ուտել- խմելով, երիտասարդներու, հարսներու եւ աղջիկներու զուսպ պահուածքը` վարք ու բարքի ազատութեամբ և այլն: Տօնի վերջին օրը, 80-90-ամեայ կիները երեկոյեան կը պարէին իրենց ծիսական պարը, իսկ երիտասարդ տղաները կը պատրաստէին ծիսական պուպրիկը`ՈւՏԻՍ ՏԱՏԻն:
Այն մէկը կնոջ կերպարով, գզգզուած պուպրիկ էր, որ Բարեկենդանի վերջին օրը, երեկոյեան, հանդիսաւոր կերպով կը գլորէին սարի գլուխէն, այսինքն` կը վռնտէին, ներս հրաւիրելով Ակլատիզը:

Բուն բարեկենդան

 
Բարեկենդան կը նշանակէ բարի կենդանութիւն, այսինքն՝ աշխարհիկ իմաստով՝ ուրախութիւն, վայելք, իսկ հոգեւոր իմաստը մեզ կը յիշեցնէ դրախտային երանական այն կեանքը, բարի կենդանութիւնը, զորս կ՛ապրէին Ադամն ու Եւան, մինչեւ մեղանչումով դրախտէն անոնց վտարումը:
Մինչեւ մեղանչելը մարդը մարմնով անմահ էր: Անոր զգացողութիւնը անհամեմատ նուրբ էր, գործողութիւններու կարելիութիւնը՝ աւելի լայն ու ազատ: Ինչպէս մեր եկեղեցական հայրերը կը բացատրեն՝ նախամարդու հոգին ու մարմինը այնքան նրբօրէն միահիւսուած էին իրարու, որ մարդը, օժտուած ըլլալով այդպիսի աստուածատուր շնորհներով, առանց որեւէ արգելքի, շփման մէջ կը մտնէր ո՛չ միայն հրեշտակներու եւ երկնային զօրութիւններու, այլեւ՝ Աստծոյ հետ:
Երբ մարդը արհամարհեց իր ունեցած ուրախութիւնն ու հետեւեցաւ փորձիչի՝ սատանայի խօսքին, ոչ միայն նոր ձեռքբերումներ չունեցաւ, այլեւ կորսնցուց ինչ որ ունէր: Այդ կորուստը անկում էր իրեն համար: Մարդը փոփոխութիւններ կրեց թէ՛ հոգեպէս, եւ թէ մարմնապէս: Այլեւս ան չունէր հոգեւոր այն նրբազգածութիւնը, որ իրեն թոյլ կու տար մասնակից ըլլալ երկնային յաւիտենական ուրախութեան: Ան սկսաւ ապրիլ մարմնական, կենդանական կեանքով: Իրականութեան մէջ անկումը միաժամանակ նաեւ մահ էր մարդու համար, քանի որ կորսնցուց այն բարի կենդանութիւնը, որ կը վայելէր դրախտին մէջ:
Ահա բարեկենդանը այս բարի կենդանութիւնն է, որ դրախտին մէջ կը վայելէին Ադամն ու Եւան:

Բուն Բարեկենդան

«Բարեկենդան» բառին համար զանազան բացատրութիւններ եւ հոմանիշներ տրուած են: Ես զայն Աստուածաշունչին լոյսին տակ դիտել ուզելով, կրնամ ըսել որ կը նշանակէ՝ բարի կեանք, բարիով լեցուած կեանք, Աստուծոյ բարի եւ ուրախարար ներկայութեամբ յատկանշուած կեանք: Եւ եթէ երբեք այդ կեանքին համար կը գործածուի «Բուն» բառը, կը գործածուի՝ ցուցնելու համար որ բո´ւն կեանքը, իրակա´ն ու իսկակա´ն կեանքը, ճշմարի´տ ու ճի´շդ կեանքը, Աստուծոյ հետ ու Աստուծոյ կամքին համաձայն ապրուած կեա´նքն է, Աստուծոյ մօտիկ ու մտերիմ եղող կեա´նքն է:

Ահա թէ ինչո´ւ, եկեղեցին «Բուն Բարեկենդան» կոչած է Ադամին եւ Եւային կեանքին անմեղունակ տարիները, երբ Ադամ ու Եւա անմիջական, մօտիկ ու մտերիմ յարաբերութեան մէջ էին Աստուծոյ հետ, ատով, նախ ցոյց տալու համար որ առաջին մարդուն կեանքը՝ բարութեամբ լեցուն կեանքն էր, Աստուծոյ բարերարութիւններով զեղուն կեանքն էր, եւ երկրորդ, ցուցնելու համար թէ կեանք մը կը դառնա´յ բարի, կը կոչուի´ բարի, կ’ըլլա´յ բարի, երբ այդ կեանքը Աստուծոյ հետ ապրուած կեանքն է, երբ այդ կեանքին Տէրն ու թագաւորը Աստուած ի´նքն է, երբ այդ կեանքին մէջ կայ հնազանդութիւն Աստուծոյ կամքին:

Այնքան ատեն երբ Աստուած ի´նքն էր իշխողը Ադամի ու Եւայի կեանքին մէջ՝ այդ կեանքը բարի´ էր: Այնքան ատեն երբ Ադամ ու Եւա կը շարունակէին աստուածապատկան եւ աստուածապատկեր կեանք մը ապրիլ՝ այդ կեանքը բարի էր: Կեանք մը որ զԱստուած կը պաշտէ՝ բարի´ է այդ կեանքը: Կեանք մը որ Աստուծոյ հնազանդութեան նուիրուած է՝ բարի´ է այդ կեանքը: Կեանք մը ուր Աստուծոյ սէրը կ’եռայ եւ ուր Աստուծոյ սրբութիւնը կը ճառագայթէ՝ բարի´ է այդ կեանքը:

Մեր նախածնողներուն` Ադամի ու Եւայի Բուն Բարեկենդանը, այլ խօսքով` բուն կեանքը, վերածուեցաւ բուն դժբախտութեան մը երբ անոնք ընտրեցին մեղանչել Աստուծոյ դէմ: Մեղքը կը խլէ բուն կեանքը մեր ձեռքէն:

Բուն Բարեկենդանը թող մեզմէ իւրաքանչիւրին համար առիթ մը դառնայ, վերադառնալու Ադամի ու Եւայի կեանքի այն ժամանակահատուածին որ անմեղութեամբ ու կատարեալ սրբութեամբ յատկանշուած էր, եւ կրնա´նք հոն դառնալ, եթէ երբեք թոյլ տանք որ Աստուծոյ Գառնուկը սրբէ մեր մեղքերը ու ազատագրէ մեզ մեղքի սէրէն:

Վաղինակ Ծ. Վրդ. Մելոյեան