jeudi 30 décembre 2021

Շնորհաւոր Նոր Տարի: Նոր Տասնամեակը բարին թող բերէ մեր ժողովուրդին

Ամանոր՝ ինծի համար դուն տակաւին անգոյն, դիմակաւոր «բան» մըն ես:

Մարդիկ քեզ այսպէս՝ Ամանոր անուանած են, որովհետեւ իսկապէս նոր, անծանօթ ու մեծ կասկածելի մըն ես իրենց համար:

Որովհետեւ դո՛ւն, քու ծնած վայրկեանիդ, թէեւ անմեղ ես եւ ձիւնի առաջին փաթիլներուն նման՝ մաքուր եւ անբիծ, սակայն յանկարծ կրնաս փոխուիլ ու դառնալ խաբուսիկ:

Գիտցի՛ր. հակառակ անոր որ դուն երէկի զաւակ ես, վաղուան երազներով արդէն լեցուն ես:

Մէկ խօսքով, նորածին մանուկ անցորդ մըն ես, որուն՝ մարդիկ մեծ ու շատ յոյսեր կապած են: Քու բոլոր ճամբաներդ տակաւին անյստակ են, մերթ արեւոտ կամ ձիւնոտ, մերթ հովերով ու փոթորիկներով լեցուն, սակայն միշտ անստոյգ եւ անորոշ վախէ մը կախուած:

Ամանոր:

Եկար կրկին, հիներուն նման:
Ու մենք, իբրեւ պարզ մահկանացուներ, քու շնորհիւ ծնունդ պիտի տանք գեղեցիկին ու խորհրդաւորին, չարին ու բարիին:

Անկասկած, որ յառաջիկայ օրերէն եւ ամիսներէն կրկին անգամ պիտի լսուին ռումբերու ձայներն ու խաղաղութեան աղաղակները: Մարդիկ կրկին անգամ պիտի ծամեն յաղթանակներու խորհուրդը: Անոր համար ալ շատեր քեզ պիտի սիրեն կամ ատեն:

Սակայն հակառակ այս բոլորին, սիրելի Ամանոր, բարի՜ եկար:

Եկար մանկական ժպիտո՛վ, եւ տակաւին չմկրտուած՝ լուսաւոր գեղեցկութիւններ ու նոր խռովքներ քեզ շրջապատեցին:

Շատեր, քեզմէ սարսափելով, նոյնիսկ իրենց հոգիները ինքնածին ու անգիտակ դառնութիւններով լեցուցին:

Ամանոր, դո՛ւն որ բոլորիս համար յոյսի աղբիւր, եւ ինչո՞ւ չէ, նաեւ յուսախաբութեան ամբար ես, արդեօ՞ք կը գիտակցիս քու այս անօրինակ իրավիճակիդ, կամ արդեօք տեղեա՞կ ես քու այս հակասական տարբերակներուդ:

Չեմ զարմանար, եթէ հազարաւոր մահկանացուներ քեզ օծեն կամ դիմաւորեն զանազան անէծքներով, կամ ալ ուրիշներ, բախտաւոր պարագային, ոսկի ձայներով գալուստդ աւետեն:

Սակայն, ինչ որ ալ ըլլան քու մասիդ դրական կամ ժխտական տարաձայնութիւնները, դո՛ւն, սիրելի Ամանոր, դուն՝ իբրեւ նոր արշալոյս եւ նոր զաւակ, նոյն այդ բամբասողները քեզ ալ այս աշխարհի բախտին պիտի յանձնեն:

Յստակ է, թէ արեւու տաք ու պայծառ ճառագայթներու կողքին, պիտի ունենաս նաեւ ամպի ծուէններ, եւ աւելին՝ յաղթանակներուն կողքին, ընկերային վատութիւններով շաղախուած ժամեր պիտի ապրիս, մարդկային գռեհկութեան ու տառապանքի հետ միատեղ՝ անհատնում սէրերու եւ ուրախութեան նուիրումի ծաղիկներ պիտի ստանաս:

Անոր համար, դուն պարտաւո՛ր ես լսել բոլոր յոգնատանջ ցաւերը, վիրաւոր սրտերը, իրենց ցաւէն գալարուող ողորմուկ աղաղակներն ու մրմունջներու արձագանգը, տանջուած հոգիներուն աղերսը, խաբուած սէրերէն ծնող անշշուկ լացերը, որոնք արդէն տառապանքի մէկական կոթողներ դարձած, սոսկում կը պատճառեն բոլորիս:

Բայց գիտցի՛ր նաեւ, ո՜վ անծանօթ Ամանոր. մէջդ է նաեւ այն մեծ ու լուսաւոր յոյսը, որ ամէն գիշեր մարդոց միտքերով կը յղիանայ, ու անոնց երազներով կը սնանի:

Յո՛յս ըսի, ու կը կրկնե՛մ:

Սիրելի՜ Ամանոր, քեզի ու մանաւանդ քու բերելիք օրերուդ համար, դո՛ւն ես մեր բոլորին ակնկալած յոյսին առաջին ու վերջին՝ միա՛կ ձայնն ու բաղձանքը։

Անոր համար, դուն պիտի ըլլաս ու մնա՛ս նաեւ մեր երջանկութեան կամ դժբախտութեան ծանօթ ու անծանօթ պատճառը, եւ այն անհերքելի իրականութիւնը, որ մեր երազները պիտի զարդարէ բացայայտօրէն:

Մի՛ աճապարեր:

Մնա՛ մեզի հետ:

Չեմ ուզեր քեզ ալ տեսիլքներուս յաճախանքով դիմաւորել:

Հիմա, կամ քիչ ետք, երբ եղբայրանաս արեւուն կամ ամպերուն հետ, երբ լուսինը կրկին անգամ իր աստղածածկ մուշտակը բռէ երկնքի թատերաբեմին վրայ, երբ յոգնատանջ մարդիկ, կրկի՛ն երջանկութեան երազներով լեցուն, իրենց տուները վերադառնան յոյսերու կծիկով կամ տառապանքի եւ խաչելութեան վայրկեաններով յուսախաբ կամ նո՛յնքան յուսալի, գիտցի՛ր, որ դուն ես դարձեալ մարդոց երազին մէջ, նոր ու բարի միակ երազը:

Ասկէ մեկնած, այս վայրկեանին է, որ սիրտս պիտի քանդէ բոլոր հին ու նոր սէրերուս տաճարներն ու խորանները: Յետոյ, ան պիտի կտրէ նաեւ յուզումներուս, պաշտամունքներուս արմատները ու նոյնիսկ պիտի փորձէ ցամքեցնել տառապանքի աղբիւրներուս ակերը:

Արդ, ջերմապէս կը խնդրեմ քեզմէ, հաճի՜ս, յստակ տարբերութիւնը դիր այսօրուան եւ վաղուան միջեւ, որպէսզի մարդիկ քեզ կրկի՛ն անգամ հաճոյքով դիմաւորեն ու հանգիստ ապրին:

Մարդիկ, այլ խօսքով՝ բոլոր անոնք, որոնք քեզմէ յուսացին բարին եւ լաւը, եւ աղերսեցին յոյսի գութը, մխիթարական զգացումներով ապրեցան ժամերդ ու օրերդ, հաճի՜ս անոնց մտքերէն ու հոգիներէն ջնջէ երէկի ապրուած ունայնութիւնները:

Անոնց կեանքերուն նոր լուսանցքներ բաց, որպէսզի իրենց հոգիները շարունակեն մաքուր խոյանքը դէպի ազատութիւն, արդարութիւն եւ խաղաղութիւն:

Յետոյ,

Աշխարհին հագցուր իր անմեղ ու սիրական երազներուն շրջազգեստը, որպէսզի ան կարենայ ստեղծել իր գոյութեան պայմանները:

Բայց մանաւանդ հայրենիքիս ժողովուրդին, սիրելի Ամանոր, ձգէ՛, որ կրկին անգամ մարդոց շրթներուն վրայ քանդակուի յոյսի երգը: Կրկի՛ն անգամ աղաղակէ երկար ատենէ սպասուած լռութիւնը, յանուն սիրոյ, արդարութեան եւ հաւատքին:

Վատութիւնն ու անիշխանութիւնը վանէ անոնց ժամերէն ու օրերէն:
Թող անոնց թաղուած ու մոխրացած սէրերու, յոյսերու եւ երազներու բանաստեղծութիւնը յանգաւորուի բոլորին դողահար շրթներուն վրայ:

Թող չհեգնուի լռութեան աղաղակը, որպէսզի մարդիկ չատեն մարդոց իրաւունքը ու չկալանաւորեն անոնց ազատութիւնը:
Եւ որպէսզի արդարութիւնը առանձին չմնայ, չմսի եւ մարդիկ զինք չբզկտեն…։ 
Հաճի՜ս, այս բոլորը, իբրեւ մեծ ընծայ, իրենց բեր, որպէսզի իրենց կեանքը դառնայ յոյսերով լի՝ իրենց հոգիներուն միակ եւ մեծագոյն ապաստանը:

Հաճի՜ս:

Ուստի, գալուստդ բարի՛:


 
ԳԷՈՐԳ ՊԵՏԻԿԵԱՆ
 


 

mardi 28 décembre 2021

🎄🎅ԳՈՒՐԳԷՆ ՁՄԵՌ ՊԱՊԸ🎅🎄

🎅 Գուրգէն Ձմեռ Պապը🎅

-Մամ, իսկ այս տարի Ձմեռ պապիկը հաստատ կը գայ, թէ՞ անցեալ տարուայ պէս «չի հասցնի» գալ:
-Այս տարի հաստատ կը գայ Վազգէն ջան: Մի՛ մտածիր: Նամակ է գրել ու ասել, որ շատ նուէրներ է բերելու քեզ:
-Մամա…իսկ Ձմեռ պապիկը նուէրներից բացի երազանքներ չի՞ իրականացնում:
-Դէ այդ մասին լաւ կը լինի իրենից էլ հարցնես:
Արդէն քանի տարի էր, ինչ Գուրգէնը Ձմեռ Պապիկ էր աշխատում: Յատկապէս երբ տօներն էին առջեւում Գուրգէնը ծարնաբեռնուած էր աշխատում, բայց փոխարէնը ինչ հաճելի էր երեխաներին ուրախացնելը:
Կնոջ մահից յետոյ մնացել էր մեն մենակ այս մեծ աշխարհում ու մտքով անգամ չէր անցնում կրկին ամուսնանալ: Երեխաներ չուներ, բայց միայն տեսնել էր պէտք, թէ ոնց է երջանկացնում այլոց երեխաների: Գուրգէնը նայում էր երեխաների հետ արուած լուսնկարներն ու անհոգ ժպտում:
Նա տունը երբեք չէր տաքացնում…մէկ է իր տունը երբեք չի ջերմանայ...տան ջերմութիւնը երեխան է:
Հեռախօսը զանգեց: Փոքրիկ Վազգէնի մայրն էր: Պայմանաւորուեցին, թէ Ձմեռ Պապը երբ է այցելելու:
Լոյսեր, փայլեր, փուչիկներ, տօնածառ, խաղալիքներ, Ձմեռ Պապ ու շատ-շատ քաղցրաւէնիք: Էլ ի՞նչ է պէտք փոքրիկներին ամանորեայ հրաշքի համար…
Ձմեռ Պապը եկաւ իր հետ բերելով նուէրներ ու անսահման ուրախութիւն փոքրիկի համար: Փոքրիկ Վազգէնը եւ Գուրգէն Ձմեռ Պապիկն այնքան հաւանեցին միմիանց, որ ամբողջ գիշեր խաղում էին:
-Ձմեռ պապ, իսկ դու երազանքներ իրականացնում ես, հա՞:
-Փորձում եմ իրականացնել փոքրիկս, իսկ դու ինչի՞ մասին ես երազում:
-Ձմեռ պապ, ես հայրիկ չունեմ, բայց շա՜տ եմ ուզում հայրիկ ունենալ, դարձի՛ր իմ հայրիկը, լա՞ւ, միայն իմը…,-խնդրում էր փոքրիկը:
Մէկ տարի անց Վազգէնը Նոր Տարին դիմաւորում էր Գուրգէն պապայի հետ:

ՄՇԵՑԻ

 

Ծխէ՛, Ծխէ՛, Ո՜վ Բուխարիկ Հայրենի

Ծխէ՛, Ծխէ՛, Ո՜վ Բուխարիկ Հայրենի

Եթէ մարդուս կեանքը պատմուածք մըն է, Նոր Տարին այդ պատմուածքի այս կամ այն պարբերութեան մէջ միջակէտ մըն է կամ կեանքի հեւիհեւ վազքը շատ կարճ ժամանակով ընդմիջել մը, ոչ՝ վերջացնել մը, որովհետեւ դեռ ըսելիքը կամ ընելիքը չէ վերջացած: Արուեստական դադար մը, որուն իմաստը ընթերցողին կամ ապրողին շունչ մը առնելու, իր թափին մէջ ինքզինք զսպելու, ինքն իրմով, իր շրջապատով հետաքրքրուելու առիթ մը ընծայելն է:
 
Ուրեմն, Նոր Տարին չափահասներու համար սոսկ կերուխումի, յղփացումի, առատօրէն դրամ վատնելու, զիրար գերազանցելու մրցավազք մը չէ, ոչ ալ փոքրերուն համար խաղալիկներու հեղեղի մը տակ թաղուելու, խեղդուելու պահ մը: Նոր Տարին պարզապէս առօրեան, ժամանակի մը համար, անկիւն մը հրելու եւ անցնող տարին վերլուծելու, ինքն իրմով, ընտանիքով, շրջապատով հետաքրքրուելու, իրարմով ուրախանալու, զիրար ուրախացնելու, զիրար վայելելու առիթ մըն է: Ամէն ժողովուրդ այդ առիթը տօնախմբելու իր իւրայատուկ ձեւը, սովորութիւնը ունի: Մեր ժողովուրդի պարագային մեզմէ խլուած է մեր պետականութեան տակ հաւաքաբար ապրելու իրաւունքը, հետեւաբար մեր ապրած երկիրներու սովորութիւններէն ազդուելով կորսնցուցած ենք մեր իւրայատուկ միաձեւ տօնախմբութեան սովորութիւնները:
***
Փորձեմ ամփոփ ձեւով ներկայացնել, թէ Քէսապի մէջ ինչպէս կը դիմաւորուէր Նոր Տարին:
Ձիւն, ձմեռ. մէկ գիւղէն միւսը կամ շրջակայ գիւղերէն Քէսապ տանող ճամբաները՝ սարերու, ձորերու մէջէն թիզ մը լայնքով արահետներ, գիշերները կը դառնային գրեթէ անանցանելի. հետեւաբար, քէսապցին տարբեր կը դիմաւորէր Նոր Տարին, շրջակայ գիւղացին՝ տարբեր: Քէսապի դպրոցները տօնածառ կը զարդարէին, Կաղանդ պապան դիմաւորելու երգեր կը սորվեցնէին: Կաղանդ պապան դպրոցները կ՛այցելէր, աշակերտներուն նուէր կը բերէր (ընդհանրապէս գրենական պիտոյք կամ քաղցրաւենիք): Նոր Տարուան գիշերն ալ, ամբողջ գիւղին չափահասները յատուկ յայտագիրով պատրաստուած հանդիսութեամբ մը, նոյն սրահին մէջ կը դիմաւորէին Նոր Տարին: Ժամը 12ին, բոլոր եկեղեցիներուն զանգակները միաբերան կ՛աւետէին Նոր Տարուան գալուստը. հանդիսականները զիրար կը շնորհաւորէին ու կը ցրուէին:
 
Շրջակայ գիւղերու բնակիչները զրկուած էին այդ բոլորէն: Ամէն մարդ իր ընտանիքին հետ, ինչպէս թուխսը իր ճուտերուն, ճարճատող կրակին առջեւ, մամիկներու ու մայրերու օրհնաբեր ձեռքերով ու շնորհահոս մատներով պատրաստուած ուտելիքներով բեռնաւոր «սոֆրա»ին (հազիւ մէկ ոտք բարձրութեամբ տախտակէ ճաշասեղան) շուրջ բոլորուած կը ցնծային, սպասելով, մեծերը՝ Նոր Տարիին, փոքրերը՝ Կաղանդին: Մէյ մըն ալ տեսար բուխարիկէն ֆէս մը կ՛օրօրուէր կրակին վրայ եւ ծխնելոյզէն ձայն մը կը լսուէր՝ «Շնորհաւոր ձեր Կաղանդը» (Շընֆիւր ձիր Կաղունտը): Տնեցիք կաղանդչէքը կը դնէին ֆէսին մէջ եւ կը ձայնէին. «Բարի Կաղանդ գայ վրանիդ»:
Գիւղերու մէջ սովորութիւն կար, որ գիւղի պատանիները խումբ-խումբ կ՛երթային բուխարիկներէն ֆէս կախուեցնելու: Երբեմն կատակներ ու չարութիւններ ալ կը խառնուէին այդ սովորութեան: Տնեցին փոխանակ կաղանդչէքի՝ կայծ կը դնէր ֆէսին մէջ, ատոր հակադարձելով, վերէն կրակին մէջ աղ կը թափէին, որ պայթուցիկի պէս կրակին կայծերը կը տարտղնէր սենեակին մէջ: Տնեցիները այդ անպատեհութեան առաջքը առնելու համար «սաճ»ը (երկաթէ կլոր գոգաւոր թերթ մը, որուն վրայ գիւղացին, անհրաժեշտութեան պարագային հաց կ՛եփէր) կը դնէին կրակին վրայ: Յակոբ Օշական իր «Տօքսանը» պատմուածքին մէջ այդպէս սովորութիւն մը կը յիշատակէ, սակայն հոն «ֆէս կախուեցնելու» տեղ դռնէն «գօտի կը նետէին», որուն մէջ տնեցին իր կաղանդչէքը կը դնէր:
 
Յունուար մէկին, գիւղին լաճերը խմբակ առ խմբակ տուները կ՛այցելէին եւ իրենց բաժին կաղանդչէքը կը հաւաքէին: Կը սկսէին այն տուներէն, որոնք հաւանաբար նարինջ պիտի տային: Գիւղին մէջ նարինջ չէր աճեր՝ պաղին պատճառով. նարինջը ծովեզերեայ շրջանէն կու գար: Նարինջէն ետք յարգի էին՝ ընկոյզը, նուռը, եւ շրջապտոյտը այդ ակնկալութեամբ կը շարունակուէր: Թուզն ու չամիչը ամէնէն անտեսուած կաղանդչէքերն էին, որովհետեւ ամէնուն սնտուկները տակաւին լեցուն էին անոնցմով: Դրամ տալու սովորութիւն չկար. չկար նաեւ ձեռք պագնելու սովորութիւն: Ընտանիքի անդամները գրկընդխառնումով զիրար կը համբուրէին: Ընտանեկան կաղանդչէքերը ընդհանրապէս մեծ քոյրիկներու կամ մայրիկներու ձեռքով մանուած ու հիւսուած ոչխարի բուրդէ գուլպայ կամ ձեռնոց մըն էր, զոր կը ներկէին ընկոյզի կամ նուռի կեղեւով. երբեմն գրենական պիտոյք մըն ալ կրնար կաղանդչէք ըլլալ, բայց խաղալիկ մը՝ երբեք: Ոչ անոր համար, որ մեծերը չէին ուզեր, որ պզտիկները խաղան, այլ՝ որովհետեւ ամբողջ Քէսապի մէջ խաղալիկի
խանութ չկար: Քաղաքէն ձեռք ձգուած գնդակ մը Ափրիկէէն եկած ադամանդի չափ արժէք ունէր: Ամէն մանուկ իր գնդակը ինք պիտի շինէր կամ հին լաթի կտորներ իրար փաթթելով կամ կովու կռնակէն փրցուած մազով, իսկ ամէնէն յարգին՝ բուրդէ հինցած հագուելիքի մը թելերը իրար միացնելով: Խաղալիկ շինելու համար կաւ ալ չկար: Կաւի տեղ կը գործածուէր աղբիւրի մօտէն եկած գունդ մը ցեխ, որ սակայն շուտով կը չորնար: Աւելի ճարպիկները, որոնք սուր դանակ մը ունէին, մայրիի կեղեւը կ՛օգտագործէին կաւի տեղ: Գիւղի մանուկը պիտի խաղայ, պիտի ստեղծէ այն խաղերը, որոնց խաղալիկները պէտք է կարենայ ինք յօրինել:
 
Մեծերն ալ տունէ տուն կ՛երթային զիրար շնորհաւորելու: Ամէն տուն կ՛երթային զիրար շնորհաւորելու: Ամէն տուն, Կաղանդի գիշերուան սեղանը բաց կը պահէր մինչեւ մեռելոցի իրիկունը: Ամբողջ շաբաթը կարելի էր, ըստ յարմարութեան շնորհաւորանքի երթալ: Եկող հիւրը պարտաւոր էր տան սեղանէն նուազագոյնը պատառ մը վերցնել կամ ումպ մը խմել: Շնորհաւորանքը երբեմն կերուխումի կը վերածուէր, երբեմն ալ ոտքի վրայ կ՛անցնէր:
***
Կաղանդը, առհասարակ առիթ է նաեւ, որ մարդիկ հեռաձայնով, քարդերով, թերթերով եւ այլ ձեւերով զիրար շնորհաւորեն, իրարու բարեմաղթութիւններ ընեն: Առիթէն օգտուելով կը շնորհաւորեմ բոլոր ընթերցողներս եւ կ՛ուզեմ անոնց հետ քանի մը մտածումներ բաժնել:
Նորերը պէտք է գիտնան, թէ իրենց մեծերը ինչպէս անցուցին իրենց մանկութիւնը, որպէսզի կապը չկտրուի սերունդներուն միջեւ: Ազգերը կը կազմուին, նախ՝ իրար յաջորդող սերունդները իրար կապող յիշողութեան, հոգեկան, զգացական կապերով: Ժողովուրդներու անցեալն ու ներկան իրար կապողը պատմութիւնն է, եւ առանց այդ պատմութեան ազգեր չեն կայանար:
Անշուշտ կեանքը չի կրնար սառիլ, անշարժանալ, յարատեւ փոփոխութիւնն է, որ կեանք կը կոչուի. անշարժութիւնը մահն է, այսուհանդերձ որեւէ փոփոխութիւն պէտք է ձեւով մը հիմնուի հինին վրայ: Եթէ ծաղիկը նորութիւն, փոփոխութիւն է ձմրան մերկ ոստերուն յարաբերաբար, սակայն հաստատուած է նոյն ոստերուն վրայ, եւ երկուքն ալ իրենց աւիշը կ՛առնեն նոյն ծառի արմատներէն: Մեր կենցաղային փոփոխութիւններն ալ ոչ թէ ընդօրինակութիւնը պէտք է ըլլան մեր շրջապատին, այլ առանց իսկութիւն փոխելու, պէտք է պատշաճեցուին շրջապատին:
Բացարձակապէս կասկած չունիմ, որ ամէն ծնող ջերմօրէն կը սիրէ իր զաւակները եւ ոգի ի բռին կ՛աշխատի անոնց լաւութեան համար, մանաւանդ, երբ անոնք մանուկ են ու պատանի: Սակայն մանուկը սիրել երբեք չի նշանակեր անոր բոլոր ցանկութիւններուն ու քմայքներուն առջեւ տեղի տալ: Մանուկն ու պատանին իրենց տարիքին, իրենց հոգեկան ու զգացական աշխարհին իսկ բերումով անկարող են լաւն ու վատը, յարմարն ու անյարմարը զատելու: Ծնողքը իր վարուելակերպով, իր թելադրանքներով ու բացատրութիւններով վստահութիւն պէտք է ներշնչէ իր զաւակին, որ ծնողքին կարգադրութիւնները միշտ լաւագոյններն են: Կեանքին հետ քայլ պահել չի նշանակեր շրջապատի հոսանքին հետեւիլ: Ամէն ծնողք իր սեփական դատումներն ու սկզբունքները պէտք է ունենայ: Պէտք է ո՛չ ըսել գիտնայ, եթէ պէտք է, թէ՛ զաւկին, թէ՛ շրջապատին:
 
Զաւակներուն վրայ շատ դրամ ծախսելը անպայման ուղիղ չի համեմատիր զաւակը շատ սիրելուն հետ: Ամէն ամիս զաւակին նոր կօշիկ առնելով, զաւակին քալելու կարողութիւնը չի բարելաւուիր, ոչ ալ «պասքէթ»ի սուղնոց կօշիկները՝ հագնողը մարզիկ կը դարձնեն: Առջեւնիս Կաղանդ է. բազմաբնոյթ ու բազմաթիւ խաղալիկները մանուկներուն ուրախութիւնը չեն բազմապատկեր, այլ՝ շաբաթը չվերջացած՝ մեր կառատուներն ու մառանները խաղալիկներու դագաղներու գերեզմանատուն կը դարձնեն: Շռայլութիւնը առատաձեռնութիւն չէ. առատաձեռն ըլլալու շատ, շատ տեղեր կան:
Կեանքը միշտ ծաղկեփունջերով չէ, որ կը դիմագրաւէ մեզ. զաւակներու դաստիարակութեան մէկ բաժինն ալ անոնց փշոտ օրերու յիշեցումն ու վարժեցումը պէտք է ըլլայ: Ժուժկալութիւն, սակաւապէտ ապրելակերպ, յարատեւութիւն, տոկունութիւն՝ լաւագոյն կեանքի, լաւագոյն առաջնորդները կրնան ըլլալ:
Շնորհաւոր Նոր Տարի:
 
 ՀԱՅԿԱԶ ԹՐԹՌԵԱՆ

samedi 25 décembre 2021

🌟ԱՍՏՂ ՏՂԱՆ🌟

ԱՍՏՂ ՏՂԱՆ
 
Հազարաւոր տարիներ առաջ, Փետուր անունով իշխանուհի մը կար: Ան գեղեցիկ ու բաձրահասակ էր ու փետուրի պէս թեթեւ. աչքերը փայլուն աստղերու կը նմանէին:
Առտու մը Փետուր իշխանուհին շատ կանուխ արթնցաւ, երկինք նայեցաւ ու տեսաւ Առաւօտեան Աստղը, որ մարելու վրայ էր:
-Նայէ աս աստղին, ըսաւ քրոջը, ինչպէս կը փայլի առտուան մշուշին մէջ: Ես այս աստղին հետ կ՛ուզէի ամուսնանալ:
-Կախարդական բաներ շատ լսեր եմ, պատասխանեց քոյրը, բայց աստղի հետ ամուսնանալ...բնաւ չեմ լսած:
-Աստղերը մարդոցմէ աւելի գեղեցիկ կ՛երեւին հառաչեց Փետուր իշխանուհին ու լռեց:
Անշուշտ Փետուր իշխանուհին իր ըսածները մոռցաւ: Այդ ամառ, իշխանուհիին ցեղախումբը մեծ լիճերու մօտ տեղ մը կը գտնուէր: Երբ հովը կը փչէր ծառերուն ճիւղերը կարծես կուլային: Իմաստուն մարդիկ մտիկ կ՛ընէին, գլուխնին կը շարժէին: Փորձանք պիտի պատահի, կամ ալ...հրաշք կ՛ըսէին:
Փետուր իշխանուհին կը սիրէր առտու կանուխ ելլել եւ թռչուններուն երգերը մտիկ ընել: Ան մօտակայ առուակին եզերքը կը նստէր ու մտիկ կ՛ընէր հոսող ջուրին ձայնը: Օր մըն ալ, ան լսեց մեղմ հառաչ մը.
-Փետուր իշխանուհի...ես Առաւօտեան Աստղն եմ:
Փետուր իշխանուհին վեր նայեցաւ ու սկսաւ դողալ: Դիմացը, առուակին ճիշդ մէջտեղը կեցած էր նուրբ, բարձրահասակ երիտասարդ մը, լոյսի եւ մշուշի շրջանակի մէջ:
-Չե՞ս յիշեր, ըսաւ երիտասարդը, կ՛ուզէիր հետս ամուսնանալ...:
Ան արծուի փետուր մը դրաւ իշխանուհիին մազերուն մէջ եւ ցոյց տալով խոշոր տերեւ մը, ըսաւ.
-Աչքերդ գոցէ ու այս տերեւին վրայ կոխէ:
Մէկ վայրկեանէն Փետուր իշխանուհին երկինք փոխադրուեցաւ: Երբ աչքերը բացաւ, ան Արեւին եւ Լուսնին դիմացը կեցած էր, Առաւօտեան Աստղին քով: Արեւը զբաղած էր. դէպի աշխարհ ճամբայ պիտի ելլէր: Առաւօտեան Աստղին մայրը՝ Լուսինը ազատ էր. ան Փետուր իշխանուհին շատ սիրեց:
Իշխանուհին ամուսնացաւ Առաւօտեան Աստղին հետ եւ շատ երջանիկ եղաւ: Մանչ զաւակ մի ունեցան. անոր անունը դրին Աստղ Տղայ:
Օր մը մայր Լուսինը Փետուր իշխանուիին ըսաւ.
-Սիրելիս, պէտք է աշխատիս. ահաւասիկ փորելիք գործիք: Ամէն տեղ կրնաս փորել, ամէն տեղ կրնաս ցանել, ամէն տեղ կրնաս երթալ բայց...կը տեսնե՞ս շողգամի սա մեծ տունկը՝ դրան դիմաց: Չըլլայ, չըլլայ որ այնտեղ փորես... մեծ չարիք՝ կրնայ պատահիլ:
Փետուր իշխանուհին ամէն օր շողգամի տունկին քովէն կ՛անցնէր, Աստղ Տղան կռնակի տոպրակին մէջ, բայց տունկին մօտենալու կը վախնար: Ատեն մը ետք, ան ուզեց գետնալ թէ ինչ կար շողգամի տունկին տակը: Սրտին մէջ վախ չմնաց: Փետուր իշխանուհին փորեց ու փորեց ու շողգամի տունկը գետնէն հանեց: Խոշոր ծակ մը բացուեցաւ. երբ ան ծակէն վար նայեցաւ, իր գիւղն ու վրաները տեսաւ: Երախաները կը խաղային ու կը պարէին, կիները կ՛աշխատէին ու կ՛երգէին: Փետուր իշխանուհին յիշից իր առաջուայ հեանքը ու շատ տխրեցաւ: Ընտանիքին ու հողին կարօտը մեծցաւ սրտին մէջ:
-Դուն շողգամը տեղէն հանեցիր ու վար՝ երիր նայեցար, ըսաւ ամուսինը՝ Առաւօտեան Աստղը: Այլեւս հոս՝ երկինքին մէջ երջանիկ չես կրնար ըլլալ:
Ան Փետուր իշխանուհիին ձեռքէն բռնեց ու միասին գացին շողգամի ծակին քով:
-Ուշադրութիւն ըրէ, սիրելիս, ըսաւ Առաւօտեան Աստղը: Երախան հետդ է. տասնըհինգ օր ոտքը հողին պէտք չէ դպնայ, ապա թէ ոչ աստղի կը վերածուի եւ ետ՝ երկինք կը վերադառնայ: Վրանիդ վրայ նշան մը դիր որպէսզի ամէն առտու քովէդ անցնիմ:
Փետուր իշխանուհին ու իր Աստղ Տղան երկինքէն վար՝ երկիր իջան, աստղերու լուսաւոր ճամբէն. այն ճամբէն ուրկէ մարդոց հոգիները երկինք կ՛ելլեն ու երկինքէն ալ՝ վար՝ երկիր կ՛իջնեն: Փետուր իշխանուիին ընտանիքն ու ազգականները շատ ուրախացան:
-Այսքան երկար ատեն ո՞ւր էիր, հարցուց մայրը:
Փետուր իշխանուհին չկրցաւ պատասխան տալ: Տասնչորս օր Աստղ Տղուն ուշադրութիւն ըրաւ: Մուշտակէ օրօրոցին մէջ դրաւ զինքը ու չձգեց որ երախային ոտքը գետին՝ հողին դպնայ, ինչպէս որ Առաւօտեան Աստղը պատւիրած էր: Տասնհինգերորդ օրը մայրը ըսաւ.
-Փետուր աղջիկս, առուակէն դոյլով ջուր կը բերե՞ս:
Փետուր իշխանուհին յիշեց Առաւօտեան Աստղին հետ իր առաջին հանդիպումը. արդեօք կրկին կը տեսնե՞մ, մտածեց: Ան մօրը պատուիրեց որ երախան գետին չձգէ, բայց մայրը չէր գիտեր որ երախան կախարդուած էր. ձգեց որ ան գետինը խաղայ: Երբ Փետուր իշխանուհին վերադաձաւ երախան մէջտեղը չկար: Աստղ Տղան ետ՝ երկինք ելած էր, աստղերու լուսաւոր ճամբէն:
Այդ գիշեր Փետուր իշխանուհին վեր՝ երկինք նայեցաւ: Բոլորովին նոր աստղ մը կը փայլէր երկինքի վրայ, շողգամին տունկին տեղը: Ան հասկցաւ թէ իր երախան ինչ եղած էր, բայց լուռ մնաց:
Այսպէս մենք ունեցանք Հիւսիսային Աստղը: Ամերիկայի հնդիկները զայն Հիւսիսի Գամ կը կոչեն որովհետեւ ան բնաւ իր տեղէն չի շարժիր միւս աստղերուն նման:

«Ամերիկեան-Հնդկական հէքեաթ»

vendredi 24 décembre 2021

🎄ՇՆՈՐՀԱՎՈՐ ԱՄԱՆՈՐ և ՍՈւՐԲ ԾՆՈւՆԴ🎄

 Շնորհավո՛ր Սուրբ Ծնունդ և Աստված պահապան մեր ազգին և երկրին։ 





























 

«ԿԱՂԱՆԴԸ ՊԻՏԻ ՎԱՌԵՆՔ»


ԿԱՂԱՆԴԸ ՊԻՏԻ ՎԱՌԵՆՔ
 (ԱՄԱՆՈՐԵԱՆ ՅՈՒՇԵՐ)
 
Մուսա Լերան փէշերուն թառած հայրենի իմ գիւղի մանկական ոսկէ յուշերուս համաստեղութեան մէջ անմոռանալի ու քաղցրօրէն հմայիչ կոչուած է մնալ Կաղանդը՝ հին արի ու բարի օրերու հայկական Ամանորը:
Օրեր շարունակ՝ դպրոցէն ներս, թէ՛ տուներու մէջ մեր խօսակցութեան գլխաւոր նիւթը, անրջանքներու միակ առարկան Կաղանդը կ՛ըլլար: Կ՛երազէինք յատկապէս Ամանորի առաւօտը, ուր ընդհանուր խանդավառութեան մէջ պիտի «վառէինք Կաղանդ»ը:
Յիշատակելի այս օրէն դեռ շաբաթներ առաջ կ՛երդայինք մեզմէ աւելի մեծ, հասուն պատանիներու հետ դափնիի պուրակները և մասնագէտի աչքերով մեզմէ իւրաքանչիւրը կ՛ընտրէր Կաղանդի օրը վառելիք իր դափնեոստը: Նախընտրելի էր որ ոստը ըլլար ուղղաձիգ, միջակ հաստութեամբ և առատ տերեւներով: Ոստի վրայի տերեւները և փոքր ճիղերը կը մաքրէինք և միայն ոստին ծայրը առատ փունջ մը տերեւ կը պահուէր: Կաղանդի առտուն ոստին ծայրը պահուած այդ տերեւափունջն էր որ պիտի վառէինք՝ հասարակաց հսկայ խարոյկի մը վրայ, անցնող հին տարին վառած ըլլալու հաստատ համոզումով:

Արշալոյսը բացուելու վրայ է: Դուրսը, քաղցր երազի մը հանգոյն ձիւնը կը մաղուի՝ իր մայրական գիրկին մէջ առնելով երդիկ ու բակ, ծառ ու պարտէզ, լեռ ու անտառ: Շատոնց արդէն տնեցիները արթնցուցած եմ և մայրս փառաւոր կրակ մը պատրաստած է: Թէեւ շատ հաճելի է կրակի մտերմութիւնը նման պաղ առաւօտ մը, սակայն իմ աչքերս դուրսն են: Հարազատ բնութիւնը զիս իր գոգը կը հրաւիրէ: Մաքիի նոր կթուած թարմ կաթը կը խմեմ, վերարկուս ու կրկնակօշիկներս կը հագնիմ և գրկելով սենեակին անկիւնը երկարած դափնեոստը դուրս կը նետուիմ:

- Ո՞վ պիտի բռնկեցնէ կրակը,- կը սկսին հարց տալ ամէն կողմէ: Մարդ չի ժպրհիր առաջ անցնիլ:
- Գրաճ պապուկը ո՞ւր է, Գրաճ պապուկը ո՞ւր է,- կը ձայնեն քանի մը հոգի:
Գրաճ պապուկը 60ը անց, կարճահասակ ծերուկ մըն է: Ան լայն ժողովրդականութիւն կը վայելէ գիւղին մէջ իբր պատրաստաբան ու հանրանուէր անձ: Ընդհանրապէս անոր կը վիճակուի Կաղանդի խարոյկը բռնկեցնելու պատիւը: Սակայն այս առտու կը բացակայի ան:
Վերջապէս գիւղի եիկիտներէն Սարգիսը յառաջ կը նետուի խարոյկը վառելու հաստատ վճռակամութեամբ: Անոր աչքերը հանդիպեր էին խումբ մը ընկերուհիներու հետ Ադամենց բակը կայնած նշանածին՝ գեղանի Վարդուշի սաստող ակնարկին: Ալ ի՞նչպէս կարող էր տեղը կենալ:
Սարգիսի խիզախումը հսկայական ոգեւորութիւն կը յառաջացնէ և տասնեակներով դափնեոստեր վեր բարձրանալով կը շառաչեն անոր գլխուն վրայ: Սարգիս վերարկուն կը քաշէ գլխուն և միաժամանակ քանի մը ոստերու գլուխը կոտրելով կը յառաջանայ դէպի չոր փայտի և խոտի դէզը: Սակայն հարուածները այնքան կը սաստկանան գլխուն, կռնակին, ուր որ հանդիպին, որ կը ստիպուի ընկրկիլ՝ յիշոցներ արձակելով ձախ ու աջ:
Մինչ այդ ձիւնը դադրած է արդէն եւ սուր ցուրտը կը թափանցէ մինչեւ ոսկորները: Սակայն որո՞ւն հոգը:
- Քէքիւտ տէտը հիգստուն (*), ճամբայ տուէ՛ք ինծի: Ես պիտի վառեմ Կաղանդը,- կը գոչէ յանկարծ Խաթուն հօրքուրը ներկաները հրմշտկելով և ճգնելով ճամբայ բանալ դէպի չոր փայտի դէզը: Ժամկոչի կատակասէր բարի պառաւին ալ չեն խնայեր: Ընդհանուր հարա-հրոցի ու ծիծաղներու մէջ դափնեոստերը անխնայ կը հարուածեն անոր ճերմկած գլուխը: Երկու ձեռքերով գլուխը պաշտպանելով՝ հազիւ թէ ինքզինք ժողովուրդին մէջ կը նետէ Խաթուն հօրքուրը:
Մէկէն պատանիի մը խանդավառ բացագանչութիւնը բոլորին ուշադրութիւնը կը գրաւէ:
- Հէ՜յ, Գրաճ պապուկը կու գա՜յ:
Ամէն մարդ գլուխը ետ կը դարձնէ: Արդարեւ եկեղեցիի քովի թաղէն վար կ՛իջնէ, աւելի ճիշդը կը գլտորի Գրաճ պապուկը: Անիկայ հագած է մինչեւ ոտքերը հասնող վերարկու մը և գլուխը կը ծածկէ հսկայ փափախ մը, որ կ՛իջնէ մինչեւ ականջները: Յատկապէս ինքնապաշտպանութեան բոլոր նախազգշութիւնները ձեռք առած է: Գրաճ պապուկ խանդավառ ծափերու և կատակախառն ակնարկութիւններու տարափի մը տակ տեղ կը հասնի:
- Գրաճ պապո՛ւկ, ո՞ւր մնացիր: Եթէ դուն չգայիր, Կաղանդը վառող պիտի չգտնուէր այսօր:
- Գրաճ պապո՛ւկ, եկո՛ւր, բռնկեցո՛ւր նայինք սա խարոյկը: Ճահելներուն ձեռքը ինկեր էյինք այսօր:
Գրաճ պապուկ ծաղրածուի արտայայտութիւն մը տալով դէմքին՝ կը հարէ.
- Պրէ՜ հէրիֆնե՛ր, կրակ մը չէք կրնար բռնկեցնել: Գրաճ պապուկի մեռնելէն ետք, կ՛երեւի թէ Կաղանդը վառող պիտի չգտնուի այլեւս:
Երկարաձիք տարիներ այսօր մեզ կը բաժնեն սրտառուչ ժողովրդային մեղեդիի մը պէս քաղցր ու բարի այն օրերէն: Մեզմէ անդարձ հեռացած սիրելի, մտերիմ դէմքերու ու վայրերու և կեանքի ու հողի իմաստութեամբ շնչող լքուած տոհմիկ սովորութիւններու տխուր յաճախանքն է որ Նոր Տաուան սեմին կը համակէ իմ հոգիս և ափսոսանք մը կը պոռթկայ շրթներէս՝ մտածելով թէ որքան ճիշդ դուրս եկաւ բարի ու աննման Գրաճ պապուկի մարգարէական նախատեսութիւնը. «Կ՛երեւի թէ մահէս ետք մարդ պիտի չվառէ այլեւս Կաղանդը»:
Այո՛, սիրելի Գրաճ պապուկ, այսօր մարդ չի վառեր այլեւս Կաղանդը:
***
(*) Տարիքոտ կիներու բերնին մէջ անմեղ յիշոց մը:
 
 ՄԱՐՏԻՐՈՍ ԳՈՒՇԱԳՃԵԱՆ

lundi 20 décembre 2021

Maléna - Qami Qami - WINNER - LIVE - Armenia 🇦🇲 - Junior Eurovision 2021

 

Երեկ ավարտվեց «Մանկական Եվրատեսիլը», Հայաստանի ներկայացուցիչ Մալենան «Քամի, քամի» երգով զբաղեցրեց առաջին հորիզոնականը: Ինչպես ասում են. «սառույցը տեղից շարժվեց» նախատոնական ունեցանք առաջին հաղթանակը🙏
Հաջորդ տարի «Մանկական Եվրատեսիլը» կկայանա Հայաստանում։